Écht luisteren

Wie écht luistert doet iets bijzonders in onze hectische en overspannen wereld. Ik schreef hierover een paar jaar geleden deze blog voor stichting Nederland-Luistert.nl. In het kader van mijn voorbereidingen voor het Leadership Black Belt Programma kwam ik hem weer tegen. Nog actueel? Volgens mij onverminderd actueel. 

Een leider die goed luistert schept sterkere verbindingen tussen mensen, vergroot onderling begrip, voorkomt onnodig gedoe en behaalt veel betere resultaten. Dat kan zelfs moeiteloos. Dit laatste ontdekte ik door aikido, de kunst die ik al ruim 20 jaar met veel passie beoefen. Aikido betekent ‘de weg van de harmonie’. In tegenstelling tot de meeste krijgskunsten, waarbij het leren uitschakelen van tegenstanders het voornaamste doel is, gaat het in aikido juist om het inschakelen van medestanders. Dat is een hele andere intentie en écht luisteren is daarbij de sleutel. In deze blog licht ik toe hoe dat werkt en hoe jij dat voor je kunt laten werken.

 

Aikido, ‘de weg van de harmonie’

De Japanse krijgskunst aikido kent een sterke filosofische grondslag maar is tegelijk ook heel praktisch te maken. Dat maakt het tot interessant studiemateriaal voor leiders die echt een verschil willen maken. Aikido leren staat voor mij gelijk aan het ontwikkelen van (persoonlijk) leiderschap. Een toelichting. Morihei Ueshiba, de grondlegger van deze bijzondere kunst, was, zelfs voor een Japanner, klein van stuk. Toch wist hij veel grotere en sterkere opponenten ogenschijnlijk moeiteloos over de mat te gooien. Hoe deed hij dat? Het mag duidelijk zijn dat hij het niet moest hebben van kracht zetten, duwen of trekken. Ueshiba koos er voor om, in plaats van te proberen het relatieve nadeel van zijn postuur te compenseren, zich te richten op al die aspecten van een gevecht waarbij spierkracht en massa niet bepalend zijn. Bijvoorbeeld met zijn timing, de afstand die hij innam ten opzichte van de opponent, door altijd opereren vanuit het centrum van de beweging en volledig ontspannen kunnen blijven onder druk. In al deze aspecten bekwaamde hij zich uitzonderlijk waardoor hij zijn aanvallers altijd te snel of te slim af was. Om dit alles in het moment te laten samenvallen moest hij volledig ‘aan’ staan. Hij moest luisteren op alle niveaus tegelijk. Dus niet alleen met zijn oren maar met zijn hele hebben en houwen. Het Japanse karakter voor luisteren illustreert treffend wat dit impliceert.

 

Universele principes

Om dit te kunnen is enig begrip van universele principes behulpzaam. Ik noem ze hier eerst met een korte toelichting. Daarna leg ik uit hoe je ze praktisch voor je kunt laten werken.

1. Ontspan volledig. Opdat je ontvankelijk bent voor signalen uit je omgeving
2. Luister vanuit je ‘centrum’. Daarmee verbind je je hoofd, hart en lijf met elkaar en dat is echt een heel andere kwaliteit
3. Ga aandachtig met elkaar om. Kies je intentie bewusten hanteer het ‘4 stappen communicatieproces’ hieronder.

Ad1. Ontspan volledig

Ontspannen zijn we sensitiever, ontvankelijker, flexibeler, sneller, energieker, evenwichtiger, aantrekkelijker en veel minder kwetsbaar. Andersom; indien gespannen dan blokkeren we van alles in ons lichaam. Het belet ons dan om überhaupt te kunnen luisteren. Ontspannen kun je doen door wat te vertragen in wat je aan het doen bent, bewust rechtop te gaan zitten of staan en naar je onderbuik te ademen.

Ad2. Luister vanuit je ‘centrum’

Je ‘centrum’ of ‘hara’ zoals dit in krijgskunsten wordt genoemd, is het fysieke balanspunt van je lichaam. Dit bevindt zich in je onderbuik, net boven je zitbotjes. Door je hiervan bewust te zijn ervaar je rust, ruimte en evenwicht. Je kunt het geheel dan veel makkelijker overzien en in verbinding blijven met je omgeving, zonder dat je jezelf daarin verliest. Onwillekeurig gaat je omgeving zich dan op jou richten en veel meer rekening met je houden.  Dat maakt echt luisteren veel gemakkelijker.

Ad3. Ga aandachtig met elkaar om

Dit lijkt misschien een open deur, maar, als je er op gaat letten hoe vaak onze aandacht in een gesprek wordt verstoord dan zal je ontdekken dat hierin veel te winnen valt. Denk maar aan het afdwalen met je gedachten, het reageren op specifieke woorden die iets in ons triggeren of het luisteren vanuit onze eigen agenda, in plaats van dat we luisteren om de ander oprecht te willen begrijpen. Dit laatste als een bewuste intentie kiezen is een belangrijke voorwaarde om echt te kunnen luisteren.

 

‘Wij vinden het niet zo erg om het met elkaar oneens te zijn.

Wij vinden het heel erg om niet gehoord of gezien te worden’

 

Écht luisteren in de praktijk

Enkele jaren geleden ging ik zelf grandioos de mist in. Ik was als HR-manager speciaal naar kantoor gekomen voor een kort, maar voor mij belangrijk overleg met een bestuurder. Hij zou die week daarna afwezig zijn. Op het moment dat ik hem enigszins gehaast zag binnenkomen, viel ik met de deur in huis, zonder mij af te vragen wat hem bezighield. Hij reageerde op mij, ik op hem en na een minuut of 10 was ons gesprek afgelopen, zonder het door mij beoogde resultaat. Pas toen hij mijn kamer verliet realiseerde ik wat ik had nagelaten. Ik had niet echt geluisterd.

Anderhalve week later zocht ik hem op, vroeg hem oprecht geïnteresseerd naar zijn vakantie en liet hem zijn verhaal doen en luisterde alleen maar. Daarna vroeg hij vanzelf naar mijn week. Zo weinig was er nodig om hem als medestander in te schakelen. In alle openheid deelde ik mijn ervaring van ons eerdere gesprek. We lachten er hartelijk om, bespraken de boel in alle rust en kwamen tot een gezamenlijk besluit.

Deze blog schreef ik een paar jaar geleden voor stichting Nederland-Luistert.nl. Meer hierover in mijn boek Business aikido.